जिल्ला पार्श्वचित्र

जिल्लाको भौगोलिक अवस्था

हावापानी

शिक्षा

यसै जिल्लामा पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालय पनि रहेको छ। यो जिल्लामा सरकारी तथा निजी विद्यालयहरू ६९५ वटा रहेका छन् भने ३० उच्च माध्यमिक विद्यालय, १३ क्याम्पस, १ विश्वविद्यालय र १० वटा प्राविधिक तथा व्यवसायिक शिक्षालयहरू रहेका छन्।

प्रमुख नदी तथा खोलाहरू

जलभण्डार तथा जलश्रोतको हिसाबले बक्राहा नदी, चिसाङ नदी, खदम नदी, मावा नदी, रतुवा नदी, डाँस नदी, सीता नदी, लोहन्द्रा नदी, केशलिया नदी, बुढी गङ्गा ,मिक्लु नदी, सिङ्गयाही नदी तथा गछीया आदि खोलाहरू मुख्य मानिन्छन्। प्राय: यी सबै खोलाहरूको मुहान चुरे क्षेत्र नै हो। यसका साथै मोरङ जिल्लामा मोरङी, बेतना, जुडी, साखरे, कचला आदी जस्ता साना खोलाहरू छन्।

प्रमुख ऐतिहासिक, धार्मिक, पर्यटकीय क्षेत्रहरू

• मोरङ जिल्ला धार्मिक, ऐतिहासिक एवं पर्यटकीय दृष्टिले धनी जिल्ला हो।

 विराट राजाको दरवार

विराट राजाको दरवार भेडियारीमा वि.सं. २०२७ सालमा नेपाल पुरातत्व विभागले उत्खनन् गर्दा ४० वटा पंचमार्क नामक चाँदीका मुद्रा भेटिएको तथ्य सार्वजनिक भएको थियो। तसर्थ उक्त ढिस्कालाई इशापूर्व कालको अवशेष मानिएको छ। विराट राजाको दरबार क्षेत्रको मन्दिरको उत्खनन् गरिएको भग्नावशेष क्षेत्र प्राचीनकालको महाभारत इतिहासमा उल्लेख बिराट राजाको दरवार भएको मानिन्छ।

 राजारानी पोखरी

लेटाङ नगरपालिकामा अवस्थित यो पोखरी सदरमुकाम विराटनगरदेखि करिब ५० किमि उत्तरपूर्वमा रहेको छ। राजमार्ग देखि करिब १३ किमि उत्तरमा रहेको राजारानी क्षेत्रको क्षेत्रफल करिब २० हेक्टर रहेको छ। प्राकृतिक सौन्दर्य, ताल, विभिन्न किसिमका जल प्राणी तथा वनस्पति यस क्षेत्रका मुख्य आर्कषणहरू हुन।  धिमालहरूको पहाड भनेर चिनिने राजारानी धिमाल पोखरीको आफ्नै धार्मिक तथा साँस्कृतिक महत्त्व रहेको छ। वरिपरि डाँडैडाँडाले छेकिएको उपत्यकाझै देखिने राजारानी क्षेत्रमा तीन वटा पोखरी र धिमाल तथा मगर समुदायले पूजा गर्ने गरेका दुईवटा मन्दिरहरू छन्।

राजा धनपाल थान

राजा धनपालथान सदरमुकाम विराटनगरदेखि करिब १५ कि.मि पूर्वमा रहेको यो क्षेत्र पर्यटकीय, धार्मिक, साँस्कृतिक तथा जैविक विविधताका दृष्टिले महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। करिब ३ बिगाहा क्षेत्रफलमा फैलिएको यो क्षेत्र राजमार्गबाट करिब २ कि.मि दक्षिणमा अवस्थित छ। धनपालथानमा राजा धनपालका नाममा पूजा गरिने हुनाले यसलाई धनपालथान भनिएको हो।

सुनवर्षी पोखरी

सुनवर्षी पोखरी धार्मिक महत्त्व बोकेको पर्यटकीय स्थल हो। यो पोखरी करीब ३.५ बिगाहा क्षेत्रफलमा फैलिएको छ l यो पोखरी सदरमुकाम विराटनगर देखिको करिब ४० किलोमिटर पूर्वमा अवस्थित छ। प्राकृतिक रूपमा रहेको पोखरी, चराचुरुड्डी जंगल यस स्थानका मुख्य आर्कषणहरू हुन।

बागझोडा

बागझोडा पर्यटकीय, धार्मिक, साँस्कृतिक तथा जैविक विविधताको हिसाबले महत्त्वपूर्ण स्थान हो। सुन्दरहरैंचामा अवस्थित यो क्षेत्रको क्षेत्रफल करिब ५ बिगाहा रहेको छ। सदरमुकाम विराटनगर देखि करिब ३२ किलोमिटर उत्तरपूर्वमा रहेको यो स्थान प्राकृतिक दृष्यावलोकनका लागि प्रख्यात छ।

चुलिपोखरी

मोरङ जिल्लाको मिक्लाजुङ गाउँपालिकामा अवस्थित चुलिपोखरी ३ बिगाहा क्षेत्रफलमा फैलिएको पर्यटकीय स्थल हो।

हसिना सिमसार

हसिना सिमसार पर्यटकीय, धार्मिक, साँस्कृतिक तथा जैविक विविधताको हिसाबले महत्त्वपूर्ण क्षेत्र हो। सदरमुकाम विराटनगर देखि ३३ किमि उत्तरपूर्वमा रहेको यो सिमसार क्षेत्र लगभग ३२ हेक्टर फैलिएको छ। झट्ट हेर्दा पहाडका ससाना थुम्काहरू रहेको ठाउँजस्तो देखिने हसिना सिमसार क्षेत्र पहाड नभएर एउटा झोडा क्षेत्र हो। यो क्षेत्रमा जंगलको जरुवा पानी उम्रिएर जमेको छ र बाह्रै महिना पलाउने पानीले यहाँका प्राकृतिक पोखरी सँधै भरिभराउ रहन्छ।

बेतना सिमसारक्षेत्र

बेतना सिमसार सदरमुकाम विराटनगर देखि करिब ३४ किमि उत्तरपूर्वमा पर्ने यस सिमसारको क्षेत्रफल करिब ६५ बिगाहा रहेको छ। यस क्षेत्रमा दुई प्रजातिका बेत बनस्पतिको जंगल नै रहेकाले यसलाई बेतौना भनिएको हो। चारकोशे झाडी भित्र उम्रिएको पानीले वर्षै भरी त्यहाँका ठूलठूला पोखरी भरिभराउ हुने हुँदा यस क्षेत्रलाई संरक्षित सिमसार क्षेत्रका रूपमा राखिएको छ।

मण्ठपोखरी

मण्ठ पोखरी सांस्कृतिक, पुरातात्विक, ऐतिहासिक र प्राकृतिक दृष्टिले महत्त्वपूर्ण मण्ठपोखरी विराटनगर उपमहानगरपालिका भित्र पर्ने सवैभन्दा पुरानो तथा ऐतिहासिक स्थल हो।

आर्थिक व्यवसायहरू

प्रमुख जातिहरू