सम्क्षिप्त परिचय

जिल्लाको संक्षिप्त परिचय

कोशी प्रदेश कै ऐतिहासिक गौरव बोकेको मोरंग जिल्ला जनसंख्याको दृष्टिकोणले नेपालको दोश्रो तथा विकास सूचकांकको आधारमा चौथो स्थानमा रहेको  छ । प्राचिनकालमा विराट राजाको राजधानी मोरंगमा  रहेको थियो भन्ने भनाई छ । कालान्तरमा यसै जिल्लामा “हाङ” नामक किराती राजाले राज्य संचालन गरेको पाइन्छ । त्यसबेला यस प्रशासनिक क्षेत्रलाई ‘मावरङ ” भनिन्थ्यो । पछि “मावरङ” भन्ने शब्द नै अपभ्रंश  भई मोरंग  भन्न थालिएको हो भन्ने किंवदन्ती रहेको  पाइन्छ  । अधिकाश भू-भाग तराइले ओगटेको यो जिल्ला पूर्वी नेपालको औधोगिक  एवं व्यापारिक केन्द्रको रुपमा परिचित छ । औधोगिक  नगरीको रुपमा परिचित यस जिल्लामा नेपालको पहिलो र ठूलो उधोग  “विराटनगर जुट  मिल” पनि पर्दछ।

मोरङ जिल्लाको आकृति उत्तर  दक्षिण लम्बाईमा झण्डै बर्गाकारको छ । जमिनको बनावट अनुसार यस जिल्लामा पहाड़ी क्षेत्र, भावर क्षेत्र र तराई क्षेत्र   रहेको  छ । उष्ण, अर्धउष्ण र समशीतोष्ण हावापानी भएको यस जिल्तामा अधिकतम् तापक्रम ४०.५ डिग्री से. देखि  न्यूनतम् ३.७ डिग्री से. सम्म पुग्दछ । बार्षिक औषत वर्षा  १८१२ मि.मि. हुने गरेको छ । पहाडी सण्ड निकै विकट रहेता पनि फलफूल तथा तरकारी उत्पादनमा क्रमश : विकसित बन्दैछ। बीचको भावर क्षेत्रमा माटो कम्ति भई ढुङ्गेनि भएकोले केही स्थानाहरूमा उत्पादन कम हुन्छ । तराई क्षेत्र  समथल तथा मालिलो भएकाले धान, मकै, गहुँ जस्ता कृषिबाली रामरी उत्पादन हुन्छ । 

महाभारतकालीन  विराट राजाको दरबार, राजारानी धिमाल पोखरी , गोविन्दपुरको सूनवर्षी पोखरी, हरैचाको  किच्चक  गढि  लगायत डाईनियाको हरिशचन्द्र गडी आदि जस्ता ऐतिहासिक स्थलहरु रहेको मोरंग  जिल्ला धार्मिक तथा पर्यटकीय दृष्टिकोणले अघि बढ्दै गएको छ । सांस्कृतिक विविधता तथा विभिन्न जात जातिको बसोबास भएकोले आ-आफनै भेषभुषा तथा रहनसहन र संस्कृति यहाँ  देख्न सकिन्छ । उत्पादन अवसरको उपलब्धता तथा शहरीकरणको बढ्दो प्रभावका कारण अन्य जिल्लाबाट बसाई सरेर आउने क्रम बढदो छ।

 जिल्लाको समष्टिगत बस्तुस्थिति

 भौगोलिक अवस्थिति

पुर्व                            झापा र इलाम (मावा खोला )

पश्चिम                     सुनसरी जिल्ला (बुढी / केसलिया खोला )

उत्तर                       धनकुटा ,पाँचथर

दक्षिण                      बिहार प्रान्त ,भारत

अक्षांश                      २६  ° २०”  उत्तर देखि २६° ५३” उत्तर

देशान्तर                    ८७° ११”  पुर्वदेखि ८७° ४१” पुर्व

क्षेत्रफल                      १८५५ वर्ग कि. मि

औषत लम्वाई             लगभग ४६ कि .मि( पुर्व पश्चिम )

औषत चौडाई               लगभग ५४ कि .मि  (उत्तर दक्षिण )

उचाई                           समुन्द्र सतहबाट करिब ६० मि. देखि २४१० मि . सम्म

१.२.२ राजनैतिक क्षेत्र बिभाजन

कोशी प्रदेश                        १ अस्थायी संचालन केन्द्र( राजधानी)

जिल्ला सदरमुकाम          बिराटनगर

प्रतिनिधि सभा                  ६

प्रदेश सभा                         १२

महानगरपालिका               १

नगरपालिका                      ८

गाउँपालिका                       ८